O dwóch językach pamięci

31 października, 2025 Oksana Fursa

Halloween i Wszystkich Świętych

Każde pokolenie mówi o przemijaniu na swój sposób. Jedni zapalają znicz i trwają w ciszy.
Drudzy wycinają dynię z uśmiechem, który ma oswoić to, czego człowiek od zawsze się lęka.

Na przełomie października i listopada spotykają się dwa światy: ten poważny, skupiony i cichy, oraz ten młodszy, który próbuje oswoić myśl o śmierci poprzez zabawę, maskaradę, symbol.

Jedni wybierają tradycję, drudzy — popkulturowy rytuał. A przecież oba wyrastają z tego samego pragnienia: pamiętać, skąd przyszliśmy, i zrozumieć, dokąd idziemy.

Ludzie zapalający znicze na cmentarzu — tradycyjny gest pamięci w czasie Halloween i Wszystkich Świętych. — Światło zniczy — odwieczny rytuał pamięci, który trwa niezależnie od nowych zwyczajów

W regionie, w którym szacunek do tradycji splata się z praktycznym podejściem do życia, te dni wciąż mają wyjątkowy rytm. Cmentarze rozświetlają się ciepłym blaskiem lampionów. W domach wspomina się bliskich. Ale jednocześnie na ulicach widać dzieci z papierowymi latarenkami, a w oknach pojawiają się dynie — czasem straszne, czasem uśmiechnięte, czasem tylko symboliczne.

To jak na powolny dialog czasów. Z ciekawością, z ostrożnością, czasem z uśmiechem.

Dwa języki tej samej tęsknoty

Bo czy sposób ma znaczenie, jeśli intencja jest podobna? Jedni chcą uczcić świętych i pamięć o zmarłych w ciszy, drudzy chcą „oswoić śmierć”, by mniej bolała, wszyscy — próbują zmieścić w sercu myśl, że życie jest kruche, a pamięć ważna.

Światło w dyni na mokrym, jesiennym rynku — współczesny symbol pamięci w czasie Halloween i Wszystkich Świętych

Tam, gdzie kiedyś dominowała wyłącznie powaga, dziś pojawia się trochę humoru. Tam, gdzie młodość widziała tylko zabawę, dorasta refleksja.

To naturalny ruch świata.

Od rzepy do dyni — ten sam płomień

Warto pamiętać, że dynia — ten symbol współczesnych jesiennych dekoracji — ma starszą, prostą historię. Zanim pojawiły się szklane i parafinowe znicze, ludzie zapalali światło w tym, co było pod ręką: w glinianych lampkach, w łuczywach, w wydrążonych warzywach. W dawnych irlandzkich i szkockich wsiach rzepy i buraki służyły jako pierwsze latarnie pamięci.

„W Irlandii, w czasie Halloween, wydrążaliśmy rzepy, tworząc w nich latarnie z przerażającymi twarzami” — pisze National Museum of Ireland

Metalowe latarnie były drogie, więc ludzie zamiast tego wydrążali warzywa korzeniowe.

To, co dziś nazywamy lampionem z dyni, było kiedyś po prostu światełkiem pamięci. Forma się zmieniła, sens nie: zapalić płomień, by pamiętać i by się nie bać.

Może więc nie chodzi o to, by wybierać między tradycją a modą. Może wystarczy uznać, że pamięć ma wiele barw, a człowiek od zawsze szukał sposobu, by nadać sens temu, co nieuchronne.

I nawet jeśli jednego wieczoru na ulicy spotkają się czarownica, anioł i ktoś niosący znicz — to przecież w środku jest ten sam impuls: pamiętać, nie zapomnieć, przyjąć życie takim, jakie jest.